भारत व्यावसायिक उपग्रह प्रक्षेपणाचे केंद्र बनण्याच्या मार्गावर

नवी दिल्ली: झपाट्याने वाढणाऱ्या आंतरराष्ट्रीय उपग्रह प्रक्षेपण बाजारपेठेत भारताने दणक्यात आपले स्थान निर्माण केले आहे. ISRO ने श्रीहरिकोटा येथून सर्वात अत्याधुनिक आणि सर्वात वजनदार रॉकेट LMV3-M2 द्वारे 36 उपग्रह अवकाशात यशस्वीपणे प्रक्षेपित करून इतिहास रचला आहे. हे सर्व उपग्रह वन वेब (OneWeb) नावाच्या कम्युनिकेशन सिस्टम कंपनीचे आहेत. ज्यामध्ये भारतातील आघाडीची मोबाइल सेवा प्रदाता भारती ग्रुप (एअरटेल) ची सर्वात मोठी भागीदारी आहे.

 व्यावसायिक उपग्रह प्रक्षेपण बाजारपेठेचा मार्ग खुला

 या यशामुळे भारतासाठी व्यावसायिक उपग्रह प्रक्षेपण बाजारपेठेचा मार्ग मोकळा झाला आहे. या यशस्वी प्रक्षेपणाच्या आधारावर, वन वेब ने भारतातील काश्मीर ते कन्याकुमारी आणि गुजरात ते अरुणाचल प्रदेश पर्यंत उत्कृष्ट दळणवळण सुविधा उपलब्ध करून देण्याविषयी सूतोवाच केले. हे OneWeb चे 14 वे प्रक्षेपण असून या वर्षातील ते दुसरे प्रक्षेपण आहे. या प्रक्षेपणामुळे वनवेबच्या क्लस्टरमधील उपग्रहांची एकूण संख्या ४६२ झाली आहे. हे जगभरात हायस्पीड कनेक्टिव्हिटी प्रदान करेल.

 कठीण दुर्गम भागात उत्तम कनेक्टिव्हिटी

 या लॉन्चनंतर वनवेबकडे आता फक्त चार लॉन्च शिल्लक आहेत. येत्या 2023 पर्यंत जागतिक व्याप्ती प्रदान करण्याचे कंपनीचे लक्ष्य आहे. कंपनीचे म्हणणे आहे की ते केवळ व्यावसायिक जगालाच नव्हे तर दुर्गम भागात असलेल्या शहरे, गावे, नगरपालिका आणि शाळांना सुरक्षित कनेक्टिव्हिटी सोल्यूशन्स प्रदान करतील. एवढेच नाही तर LMV3 ने भारतीय अंतराळ कार्यक्रमावर एकप्रकारे वर्चस्व राखले आहे. इस्रोने हे प्रक्षेपण ऐतिहासिक असल्याचे म्हटले आहे.

 जगातील सर्वात वेगाने वाढणारी उपग्रह प्रक्षेपण बाजारपेठ

 उपग्रह प्रक्षेपणाची बाजारपेठ जगात वेगाने वाढत आहे. एका अहवालानुसार सध्या म्हणजे 2022 मध्ये हा बाजार 14 ते 15 अब्ज डॉलरच्या दरम्यान आहे. 2028 पर्यंत हे प्रमाण दुप्पट होण्याची शक्यता आहे. जगात ऑनलाइन गेमिंग, ई-कॉमर्स, माहिती तंत्रज्ञानाचा प्रभाव जसजसा वाढत जाईल, तसतशी सॅटेलाइट लॉन्चिंग मार्केटमध्ये मागणीही वाढेल. आगामी काळात दळणवळणाच्या सुविधेसोबतच माहिती तंत्रज्ञानाच्या विविध क्षेत्रांशी संबंधित कंपन्या त्यांचे खास उपग्रह प्रक्षेपित करण्याची शक्यता आहे.

उपग्रह प्रक्षेपणासाठी आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेत खडतर स्पर्धा

 इस्रोकडे अजूनही जगातील सर्वात किफायतशीर उपग्रह प्रक्षेपण करणारी संस्था म्हणून पाहिले जाते. काही दिवसांपूर्वी इस्रोचे अध्यक्ष सोमनाथ यांनी सांगितले होते की, भारताकडून उपग्रह प्रक्षेपित करण्याचा खर्च आणखी कमी करण्याचा त्यांचा प्रयत्न आहे.  तसे पाहता उपग्रह प्रक्षेपणासाठी आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेत खूप स्पर्धा आहे. अंतरिक्ष कार्पोरेशन लिमिटेड, मित्सुबिशी, स्पेसेक्स, एयरबस, बोइंग, वेक्टर लांच, वर्जिन गैलेक्टिक, अशा दोन डझन कंपन्या या क्षेत्रात कार्यरत आहेत.